ANATOMY
ระบบต่อมไร้ท่อ
ต่อมไร้ท่อ(Endocrine
Gland) หมายถึงต่อมที่ไม่มีท่อประกอบด้วยกลุ่มเซลล์ที่สร้างและหลั่งสารเคมีที่เรียกว่า
ฮอร์โมน (hormone) แล้วส่งออกนอกตัวเซลล์โดยผ่านทางกระแสเลือดหรือน้ำเหลืองไปควบคุมหรือดัดแปลงสมรรถภาพของเซลล์ของของอวัยวะเป้าหมาย
(target organ) ที่อยู่ไกลออกไป หรืออยู่ใกล้เคียงกัน มีลักษณะการทำงานค่อนข้าช้า
แต่ได้ผลการทำงานที่นาน
ซึ่งฮอร์โมนมีความสำคัญต่อร่างกายและมีอิธพลต่อพฤติกรรมของคนเราอโดยฮอร์โมนแต่ล่ะชนิดจะทำงานไปพร้อมๆกันเพื่อรักษาสมดุลของร่างกายให้คงที่อยู่เสมอ
หน้าที่สำคัญคือ
ควบคุมระบบพลังงานของร่างกาย ควบคุมปริมาณน้ำและเกลือแร่ในร่างกาย
ควบคุมการเจริญเติบโตของร่างกาย ควบคุมระบบสืบพันธุ์และต่อมน้ำนม
ถ้าเกิดความผิดปกติของต่อมไร้ท่อที่มีการผลิตฮอร์โมนมากเกินไปหรือน้อยเกินไป
จะส่งผลเฉพาะต่ออวัยวะที่ตอบสนองต่อฮอร์โมนนั้นๆ ให้ทำงานผิดปกติไปด้วย
ระบบต่อมไร้ท่อจึงถือเป็นระบบสื่อสารภายในร่างกาย ทำหน้าที่ควบคุมเชื่อมโยง
ติดต่อประสานกับการทำงานของระบบอื่นๆในร่างกาย ลักษณะการทำงานจะเป็นไปอย่างช้าๆ
แต่ให้ผลระยะยาวนาน เช่นการเจริญเติบโตของร่างกาย การผลิตน้ำนม ซึ้งต้องอาศัยเวลาจึงจะแสดงผลให้ปรากฏ
บทบาทหน้าที่ของฮอร์โมน
แบ่งออกเป็น 4 ประเภท
การสืบพันธุ์
โดยฮอรฺโมนจากระบบสืบพันธุ์ เช่น แอนโดรเจน (androgen) เอสโตรเตน (estrogen) โพรเจสเคอโรน(progesterone)
luteinizing hormone follicle stimulating
hormone และ โพรแลกติน ฮอร์โมนเหล่านี้จะช่วยควบคุมการเจริญเติบโต
การเปลี่ยนแปลงตามวัยของอวัยวะสืบพันธุ์ เช่น การสร้างอสุจิ การตั้งครรภ์ การคลอดเป็นต้น
การเจริญเติบโตและพัฒนาการของร่างกายทำให้มีการเจนิญเติบโตของเนื้อเยื่อของร่างกายการเจริญเติบโตตามวัย
การแก่ชรา ฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องคือ Growth hormone, Thyroxin hormone,
Insulin
การสร้างและการใช้พลังงาน
คือ ควบคุมกระบวนการ Metabolism ภายในร่างกายให้มีการใช้พลังงานของเซลล์ของอวัยวะต่างๆ
เช่น ควบคุมกระบวนการ Metabolism ของคาร์โบไฮเดรต
ไขมัน และโปรตีน โดยมีฮอร์โมนที่เกี่ยวข้อง คือ อินซูลิน เอพิเนฟริน คอติซอล
การรักษาสภาวะภายในร่างกายให้คงที่
เช่นการควบคุมเกลือแร่ และน้ำ เพื่อรักษาสภาพแวดล้อมภายในร่างกายให้สมดุล ได้แก่
แอลโดสเตอโรน ควบคุมโซเดียม ADH (Antidiuretic hormone) ควบคุมปริมาณน้ำ เป็นต้น
ประเภทและคุณสมบัติของฮอร์โมน
Paracrine hormone คือฮอร์โมนที่ออกฤทธิ์โดยการไปกระตุ้นหรือยับยั้งกระบวนการบางอย่างในเซลล์เป้าหมายที่อยู่ข้างเคียง
Autocrine hormone คือฮอร์โมนที่ออกฤทธิ์ที่เซลล์ผลิตฮอร์โมนเอง
Endocrine hormone คือ
ฮอร์โมนที่ออกฤทธิ์ต่อเซลล์เป้าหมายที่อยู่ไกลออกไปจากเซลล์ที่สร้างออร์โมน
Neurocrine hormone คือฮอร์โมนที่สร้างจากเซลล์ประสาท
ส่งไปตามเส้นใยประสาทเข้าสู่ระบบไหลเวียนเลือด
1
การจำแนกต่อมไร้ท่อตามความสำคัญต่อชีวิต
1.2.1) Essential
endocrine gland เป็นต่อมไร้ท่อที่จำเป็นมาก
ถ้าขาดแล้วทำให้ตายได้ ได้แก่ต่อมดังต่อไปนี้
1.1)ต่อมพาราไทรอยด์ (parathyroid)
1.2) ต่อมหมวกไตชั้นนอก
(adrenal cortex)
1.3)
ต่อมไอส์เลตของตับอ่อน (islets of Langerhans )
1.2.2 ) Non –
Essential endocrine gland เป็นต่อมที่ไม่จำเป็นหรือจำเป็นน้อยมากต่อร่างกาย
ได้แก่ต่อม ดังต่อไปนี้
2.1) ต่อมใต้สมอง ( pituitary
)
2.2) ต่อมไทรรอยด์ ( thyroid
)
2.3) ต่อมหมวกไตชั้นใน (
adrenal medulla )
2.4) ต่อมไพเนียล ( pineal
)
2.5) ต่อมไทมัส ( thymus
)
2.6) ต่อมเพศ ( gonads
)
เมื่อแบ่งฮอร์โมนออกตามคุณสมบัติทางเคมี
แบ่งได้เป็น 5 ชนิด คือ
ฮอร์โมนประเภทเพป์ไทด์หรือโปรตีน
(peptide hormone, protein hormone) โครงสร้างประกอบด้วยกรดอะมิโน
ได้แก่ ฮอร์โมนที่ได้จาก hypothalamus, pituitary gland parathyroid gland,
ตับ ตับอ่อน
ฮอร์โมนประเภทโปรตีนบางชนิดมีคาร์โบไฮเดรตเป็นส่วนประกอบของโมเลกุล เรียกว่า glycoprotein
ฮอร์โมนกลุ่มนี้ได้แก่ gonadotropin
hormone (follicle stimulating hormone; FSH, luteinizing hormone; LH) และ thyrotrophic hormone (thyroid
stimulating hormone; TSH) มีคุณสมบัติละลายน้ำได้
สร้างและเก็บไว้ในต่อมที่สร้างในถุงขับหลั่ง
เมื่อหลั่งออกสู่ระบบไหลเวียนจะอยู่ในรูปอิสระไม่จับกับโปรตีนใด ๆในพลาสมา
ระดับของฮอร์โมนไม่คงที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว มี half life สั้น 5-10 นาที ไม่ผ่านเข้าเซลล์อวัยวะเป้าหมาย
จึงต้องมีตัว receptor อยู่ที่เยื่อหุ้มเซลล์
ออกฤทธิ์โดยผ่านตัวส่งข่าวตัวที่ 2
Steriod hormone สังเคราะห์จากสารเริ่มต้น
คือ cholesterol ที่อยู่ในรังไข่นฮอร์โมน
อัณฑะ ต่อมหมวกไตส่วนนอก มีคุณสมบัติละลายในไขมันได้ดี
สามารถแพร่ผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ได้
คุณสมบัติเมื่อสร้างเสร็จแล้วจะถูกหลั่งออกมาทันที ถูกขนส่งทางกระแสโลหิต โดยจับกับโปรตีนอย่างจำเพาะในพลาสมา
ระดับฮอร์โมนในกระแสเลือดค่อนขางคงที่ มี half life นานกว่า peptide hormone เข้าไปในเซลล์จับกับ
cytoplasmic receptor ออกฤทธิ์ที่ยีนส์
ฮอร์โมนประเภทเอมีน
สังเคราะห์จากกรดอมิโน tryptophan, tyrosine โดยตัดกลุ่มคาร์บอกซิล
(-COOH) ออกแล้วมาต่อกันใหม่
เรียกฮอร์โมนกลุ่มนี้ว่า amine สร้างจากกรดอะมิโนไทโรซีน
(tyrosine) มีขนาดโมเลกุลเล็ก
ได้แก่ ฮอร์โมน catecholamine นอกจากนี้ยังมีต่อมหมวกไตส่วนใน
และต่อมธัยรอยด์ ฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตส่วนในได้แก่
เอพิเนฟรินและนอร์เอพิเนฟรินเมื่อหลั่งออกสู่ระบบไหลเวียน เอพิเนฟรินจะจับกับอัลบูมินในพลาสมาส่วนนอร์เอพิเนฟริน
จะอยู่ในรูปอิสระส่วนธัยรอยด์ฮอร์โมนจะจับกับโปรตีนเฉพาะในพลาสมา
คุณสมบัติของเอมีฮอร์โมน คือ สร้างและถูกเก็บไว้ในต่อมที่สร้างใน vesicles ถูกขนส่งทางกระแสโลหิต บางชนิดจับกับพลาสมา เช่น
ไทรอกซีน บางชนิดไม่จับกับโปรตีนในพลาสมา ได้แก่
catecholamine เป็นฮอร์โมนที่ละลายในน้ำได้ดี
Derivative of fat สังเคราะห์จากไขมันไม่อิ่มตัวได้แก่
arachidonic acid มีความสำคัญต่อการรักษาสมดุลทางสรีระ
Glycoprotein hormone เกิดจากการต่อ CHO ให้แก่กรดอมิซีรีน
ธรีโอนีน เป็นต้น ได้แก่ FSH, LH, TSH
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น